Turkije herbergt een indrukwekkende reeks UNESCO-werelderfgoedsites. Van de historische wijken van Istanbul tot de archeologische vondsten aan de kust van Antalya: overal vertelt het land zijn eeuwenoude geschiedenis. In dit artikel nemen we je mee langs de belangrijkste erfgoedlocaties, met speciale aandacht voor de bezienswaardigheden in de regio Antalya.
Wat is UNESCO-werelderfgoed?
Wanneer UNESCO een plek op de Werelderfgoedlijst plaatst, erkent de internationale gemeenschap dat deze locatie van uitzonderlijke universele waarde is – cultureel, historisch of natuurlijk. Het gaat daarbij om plaatsen die iets vertellen over de ontwikkeling van de mensheid: over beschavingen, vakmanschap, geloof, kunst of de relatie tussen mens en natuur.
Turkije: Een schatkamer van UNESCO-werelderfgoed
Turkije staat met 22 erkende werelderfgoedsites goed op de kaart. Hiervan zijn er twintig cultureel – dat wil zeggen: ze vertellen iets over de geschiedenis, architectuur of beschavingen die hier hebben bestaan. De andere twee staan op de lijst als gemengd erfgoed, omdat ze cultureel belangrijk zijn, en ook nog eens een uitzonderlijke natuurlijke omgeving hebben. Daarnaast staan er ook nog eens tientallen andere locaties (ook in Antalya) op de Voorlopige Lijst om erkend te worden.
De grote namen op de Turkse UNESCO-lijst
1. Cappadocië: waar de natuur architect speelde
In de regio Göreme heeft vulkanische as zich door miljoenen jaren erosie gevormd tot een grillig maanlandschap vol ‘feeënschoorstenen’. Dit zijn hoge, kegelvormige rotsformaties die de omgeving een bijna buitenaardse uitstraling geven.
Vanaf de 4e eeuw trokken vroege christenen zich terug in dit afgelegen gebied om te schuilen voor vervolging. Ze ontdekten dat het zachte vulkanische gesteente zich gemakkelijk liet bewerken en begonnen complete nederzettingen uit te houwen in de rotsen – met woningen, kloosters en tientallen grotkerken. De wanden van deze heiligdommen werden beschilderd met kleurrijke fresco’s die bijbelse taferelen en heiligen uitbeelden. De meest indrukwekkende verzameling van deze heiligdommen bevindt zich nu in het Göreme Open Air Museum, dat terecht op de UNESCO Werelderfgoedlijst staat.
3. Efeze: Parel van de Romeinse oudheid
Deze voormalige Griekse en later Romeinse havenstad stond in de oudheid bekend om haar indrukwekkende architectuur, culturele rijkdom en religieuze betekenis. Sinds 2015 staat Efeze op de UNESCO Werelderfgoedlijst, dankzij monumenten als de Bibliotheek van Celsus, het grote amfitheater en de resten van de Tempel van Artemis, een van de zeven wereldwonderen van de oudheid. De stad was eeuwenlang een belangrijk centrum voor handel, religie en filosofie en trekt tegenwoordig bezoekers van over de hele wereld die de geschiedenis en pracht van het oude Efeze willen ontdekken.
4. Göbekli Tepe: het heiligdom dat onze geschiedenis herschreef
Op een heuvel bij Şanlıurfa in Zuidoost-Turkije ligt Göbekli Tepe, een archeologische vindplaats die wordt beschouwd als het oudste bekende monumentale heiligdom ter wereld. De site dateert van rond 9600 v.Chr. en werd gebouwd door jager-verzamelaars, lang voordat de mens landbouw bedreef of dieren hield. Het complex bestaat uit indrukwekkende stenen cirkels met T-vormige kalkstenen pilaren, sommige tot wel 5,5 meter hoog, rijk versierd met reliëfs van wilde dieren zoals leeuwen, slangen en vogels. Göbekli Tepe heeft ons beeld van de vroegste menselijke beschaving ingrijpend veranderd: het toont aan dat religie en samenwerking mogelijk al vóór de landbouw een centrale rol in de samenleving speelden.
2. Istanbul: werelderfgoed aan de Bosporus
Istanbul huisvest werelderfgoed uit de Byzantijnse en Ottomaanse geschiedenis. Denk bijvoorbeeld aan de Hagia Sophia (Ayasofya), oorspronkelijk een Byzantijnse basiliek uit de 6e eeuw, later moskee, museum en sinds 2020 opnieuw moskee. Ook de Sultanahmetmoskee, beter bekend als de Blauwe Moskee, getuigt met haar zes elegante minaretten van dit rijke verleden. Hetzelfde geldt voor het Topkapıpaleis, waar de pracht en praal van de Ottomaanse sultans tastbaar wordt.
5. Pamukkale: het natuurlijke kuuroord van de oudheid
De witte kalkterrassen van Pamukkale zien eruit als bevroren watervallen, maar het thermale water dat erover stroomt is juist aangenaam warm. De Romeinen wisten dit al en bouwden de stad Hierapolis er bovenop, compleet met een imposant theater en ingenieuze badhuizen. En vandaag de dag kun je als bezoeker letterlijk in de geschiedenis baden.
6. Pergamon: De stad die tegen de hemel klom
Hoog boven het huidige Bergama liggen de resten van Pergamon, ooit een van de machtigste steden van de oude wereld. De stad was bijzonder omdat alles tegen de steile berg was gebouwd – van beneden naar boven, als een enorme trap. Helemaal bovenop stonden de belangrijkste gebouwen: tempels, paleizen en een theater dat zo steil is dat je er bijna duizelig van wordt. Pergamon dankte haar faam vooral aan de beroemde bibliotheek, na Alexandrië de grootste van de oudheid.
7. Troje: waar mythe en werkelijkheid elkaar ontmoeten
De archeologische heuvel bij Çanakkale is meer dan alleen de plek uit Homerus’ verhalen. Hier liggen de resten van negen verschillende steden op elkaar gestapeld – een historische gelaagdheid die teruggaat tot 3000 voor Christus. Elke laag vertelt zijn eigen verhaal over handel, oorlog en het dagelijks leven op dit strategische punt tussen Europa en Azië.
De 4 Turkse nieuwkomers op de UNESCO-werelderfgoedlijst
1. Aphrodisias: de stad gewijd aan de godin van de liefde
In 2017 kreeg Aphrodisias in de provincie Aydın eindelijk haar plaats op de werelderfgoedlijst. Deze Grieks-Romeinse stad, gewijd aan Aphrodite, was in de oudheid beroemd om twee dingen: de prachtige marmeren tempel van de liefdesgodin en de beeldhouwschool die kunstenaars uit het hele Romeinse rijk naar zich toe trok. Het lokale marmer was van zulke uitzonderlijke kwaliteit dat keizers hun beelden liever door kunstenaars uit Aphrodisias lieten maken dan door wie dan ook.
2. Arslantepe: waar de eerste paleizen verrezen
Vlakbij Malatya ligt Arslantepe – letterlijk de ‘Leeuwenheuvel’ – een archeologische vindplaats die in 2021 werd toegevoegd aan de UNESCO Werelderfgoedlijst. Deze plek vertelt het verhaal van het vroege begin van macht en organisatie: rond 3000 v.Chr. verrees hier een van de allereerste paleizen ter wereld. Lang voordat de farao’s hun piramides bouwden, experimenteerden de heersers van Arslantepe al met monumentale architectuur en de eerste vormen van staatsbestuur.
Opgravingen brachten een indrukwekkend paleiscomplex aan het licht, met beschilderde muren, opslagruimtes vol kleizegels en een troonzaal versierd met kleurrijke muurschilderingen. De duizenden gevonden zegels tonen hoe de mensen hier al vroeg administratieve systemen ontwikkelden om handel en voorraden te beheren – een voorloper van de bureaucratie van latere rijken. Ook de metalen zwaarden die hier zijn opgegraven behoren tot de oudste ter wereld.
3. Gordion: de stad van Koning Midas
Gordion, de hoofdstad van het oude Phrygië in Centraal-Turkije, is sinds 2023 opgenomen op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Deze oude stad is nauw verbonden met de legende van koning Midas, die volgens de mythe werkelijk alles wat hij aanraakte in goud veranderde. Hier zou ook Alexander de Grote de beroemde Gordiaanse knoop hebben doorgehakt.
Archeologen hebben in Gordion de resten blootgelegd van een goed bewaarde stad uit de 8e eeuw v.Chr., met mooie stadspoorten en enkele van de oudste houten bouwwerken ter wereld. In een enorme grafheuvel, vermoedelijk van Midas’ vader, werd een volledig intacte houten grafkamer gevonden, die na 2.700 jaar nog overeind stond. De rijk versierde vondsten, van bronzen ketels tot verfijnd houtsnijwerk getuigen van de welvaart en het vakmanschap van het Phrygische rijk.
4. Houten Moskeeën: eenvoud van buiten, pracht van binnen
In 2023 kregen vijf middeleeuwse houten moskeeën in Anatolië gezamenlijk de UNESCO-status – een bijzondere erkenning voor een bijna vergeten bouwkunst uit de 13e en 14e eeuw. Deze moskeeën ogen vanaf de buitenkant bescheiden, bijna onopvallend. Maar stap je over de drempel, dan ontvouwt zich een wereld van vakmanschap die je adem doet stokken. Van de dragende pilaren tot de hoogste nok is geen enkele steen gebruikt: alles is volledig opgetrokken uit hout.
Antalya’s werelderfgoed
Xanthos-Letoon: het verhaal van de trotse Lyciërs
Xanthos, de oude hoofdstad van Lycië, vormt samen met het nabijgelegen Letoon een indrukwekkend getuigenis van de unieke Lycische cultuur – een samenleving die haar Griekse en Perzische invloeden wist te versmelten tot een geheel eigen identiteit. Trotse inscripties, reliëfs en grafmonumenten vertellen over heldhaftige daden en eeuwenoude rituelen.
Lees hier meer over: Xanthos en Letoon.
Kandidaten voor de toekomst
1. Alanya: middeleeuws meesterwerk aan zee
Het Seltsjoekenkasteel van Alanya troont als een natuurlijke kroon op de rotsen van het schiereiland. De iconische Rode Toren bewaakt nog steeds de haven, ook al zijn de piraten allang verdwenen. En vlak ernaast vind je de middeleeuwse scheepswerf – een van de best bewaarde ter wereld. Je kunt er nog precies zien hoe vakmannen in de 13e eeuw hun schepen bouwden en repareerden. Het hele ensemble is zo goed bewaard dat het weinig verbeelding vergt om je het bruisende havenleven van 800 jaar geleden voor te stellen. Meer weten? Ontdek hier alle feitjes over het kasteel van Alanya.
2. Aspendos: het theater waar de akoestiek nog altijd perfect is
Aspendos is een van de best bewaarde theaters uit de Romeinse oudheid – en misschien wel het mooiste van allemaal. Dit imposante bouwwerk, gebouwd in de 2e eeuw n.Chr. onder keizer Marcus Aurelius, bood plaats aan zo’n 15.000 toeschouwers. Wat Aspendos werkelijk uniek maakt, is de uitstekende akoestiek: zelfs fluisteringen op het toneel zijn bovenin de tribunes te horen. Geen wonder dat hier tot op de dag van vandaag concerten en opera’s worden opgevoerd.
Lees hier alles over: het Romeinse theater van Aspendos.
3. Myra-Demre: waar Sint-Nicolaas bisschop was
In het kustplaatsje Demre liggen de resten van het oude Myra, een belangrijke Lycische stad die later uitgroeide tot christelijk pelgrimsoord. De stad staat bekend om twee heel verschillende redenen: de Lycische rotsgraven die als een antiek flatgebouw in de bergwand zijn uitgehakt, én als de plek waar Sint-Nicolaas – de echte Santa Claus – in de 4e eeuw bisschop was.
Lees hier alles over de: rotsgraven van Myra en de kerk van Sinterklaas.
4. Perge: waar Sint-Paulus predikte
Op slechts een kwartiertje van Antalya centrum liggen de indrukwekkende ruïnes van Perge, een antieke stad die al bestond ten tijde van de Hettieten. De Romeinen transformeerden het tot een modelstad: kaarsrechte straten geflankeerd door zuilen, een enorm stadion voor 15.000 toeschouwers, en badhuizen met vernuftige verwarmingssystemen die zelfs naar moderne maatstaven ingenieus zijn. Lees hier meer over een bezoek aan de oude stad Perge.
5. Termessos: de onneembare bergvesting
Termessos ligt als een adelaarsnest verscholen in de bergen, duizend meter boven zeeniveau. De ligging was zo strategisch sterk dat zelfs Alexander de Grote het opgaf om deze stad te veroveren. Het theater, kunstig uitgehakt in de berghelling, biedt niet alleen plaats aan duizenden toeschouwers maar biedt ook een spectaculair uitzicht over de valleien beneden.
Lees hier meer over: de indrukwekkende stad Termessos.
Je reis langs het UNESCO-werelderfgoed in Turkije plannen
Een complete route door Zuid-Turkije
Voor een verkenning van het Zuid-Turkse werelderfgoed kun je een logische route uitstippelen. Start je reis bijvoorbeeld in Istanbul om de belangrijkste monumenten te zien. Vlieg vervolgens door naar Denizli voor Pamukkale en Hierapolis.
Vervolg je reis met een bezoek aan Perge in de koele ochtenduren, en rijd daarna door naar Termessos voor een middagwandeling die je afsluit met een adembenemende zonsondergang bij het oude theater. Neem vervolgens ruim de tijd voor de schilderachtige kustroute naar Xanthos en Letoon, en geniet onderweg van een verfrissende duik bij het strand van Patara. Sluit je reis af in Alanya, waar je overdag het kasteel kunt verkennen en ’s avonds dineert in de sfeervolle haven.
Wanneer ga jij op ontdekkingstocht door de tijd?
Het werelderfgoed van Turkije, en in het bijzonder dat van Antalya, vertelt het fascinerende verhaal van beschavingen die elkaar ontmoetten, beïnvloedden en opvolgden. Van de trotse Lyciërs tot de Romeinse veroveraars, van vroege christenen tot Seltsjoekensultans – ze lieten allemaal hun onuitwisbare sporen achter in dit landschap. Een reis langs deze sites overstijgt gewone sightseeing. Het wordt een ontdekkingstocht door de vele lagen van onze gezamenlijke geschiedenis.
Kun jij niet wachten om het UNESCO-werelderfgoed van Turkije, en in het bijzonder dat van de regio Antalya, zelf te ontdekken? Op Antalya.nl vind je de mooiste routes, de beste hotels en de verborgen parels die je reis onvergetelijk maken.
