Elke zomer, wanneer het water van de Middellandse Zee is opgewarmd en de volle maan boven de horizon hangt, voltrekt zich aan de stranden van Antalya iets bijzonders. Dan kruipen zeeschildpadden van 80 tot 150 kilo in de schemering langzaam het strand op. Met hun krachtige achtervinnen graven ze een kuil in het warme zand, waarin ze tussen de 80 en 120 eieren leggen. Dit eeuwenoude ritueel herhaalt zich al miljoenen jaren — en Turkije, met name de provincie Antalya, behoort tot de belangrijkste broedgebieden ter wereld voor de Caretta caretta, beter bekend als de onechte karetschildpad.
Waarom is Turkije zo belangrijk voor de Caretta caretta?
Langs de zuidkust van Turkije, van Dalyan tot Gazipaşa, liggen tientallen stranden waar de Caretta caretta-zeeschildpadden elk jaar hun eieren in het zand begraven. Deze Turkse kustlijn vormt de op één na belangrijkste nestregio in het hele Middellandse Zeegebied. Met name de stranden van de regio Antalya (Belek, Patara en Çıralı) zijn van onschatbare waarde; zij behoren tot de meest cruciale broedplaatsen van het land en zijn van vitaal belang voor het voortbestaan van de soort.
Belek is zelfs het strand met de hoogste nestdichtheid van Turkije. Hier kruipen elk seizoen duizenden pasgeboren schildpadjes het water in. Ze navigeren daarbij instinctief naar de helderste horizon, wat op een donker strand de open zee is.
Hoe worden de nesten beschermd?
Tijdens het broedseizoen houden beschermers de stranden nauwlettend in de gaten. Zodra er een nest wordt ontdekt, markeren ze het en beschermen ze het met houten hekjes of fijn gaas. Zo blijven de eieren veilig tot ze uitkomen. Elk nest wordt zorgvuldig bijgehouden: hoeveel eieren zijn er gelegd, en hoeveel schildpadjes weten uiteindelijk de zee te bereiken?
Dankzij deze zorgvuldige inzet krijgen duizenden jonge Caretta caretta’s ieder jaar de kans om veilig hun eerste meters richting de Middellandse Zee te maken — een klein wonder dat zich telkens weer herhaalt langs de Turkse kust.
De levenscyclus van de onechte karetschildpad
1. De terugkeer naar het geboortestrand
Een vrouwelijke zeeschildpad bezit een opmerkelijk instinct. Na wel 25 tot 30 jaar rondzwerven over de open zee weet ze moeiteloos de weg terug te vinden naar het strand waar haar leven ooit begon. Wetenschappers vermoeden dat ze daarbij het aardmagnetisch veld gebruikt, als een onzichtbaar kompas dat haar naar huis leidt. Wanneer ze uiteindelijk ‘haar’ strand heeft bereikt, blijft ze eerst rustig dobberen in het ondiepe water. Daar wacht ze geduldig, alsof ze het juiste moment voelt aankomen — tot de nacht haar de veiligheid biedt om het strand op te kruipen en nieuw leven te brengen.
2. Het leggen van de eieren (mei tot september)
s Avonds laat of ’s nachts, als het strand stil is en de temperatuur daalt, kruipen de vrouwtjes het strand op. Met hun achtervinnen graven ze een nestkuil van wel 40 tot 60 centimeter diep. Daarin leggen ze hun eieren – zo’n 80 tot 120 per keer. Na het leggen dekken ze het nest vakkundig af met zand om het te verbergen voor roofdieren. Het hele proces duurt één tot twee uur. Een enkel vrouwtje is hier een heel seizoen zoet mee: ze kan dan ook wel twee tot vijf nesten maken.
3. De broedperiode (50 tot 70 dagen)
De eieren hebben ongeveer 50 tot 70 dagen nodig om onder het warme zand uit te komen. De temperatuur van dat zand, opgewarmd door de zon, is allesbepalend: die bepaalt namelijk het geslacht van de jonge schildpadjes. De regel is eenvoudig — bij hogere temperaturen (boven de 29°C) worden vooral vrouwtjes geboren, terwijl koeler zand (onder de 27°C) juist mannetjes oplevert. Door de opwarming van de aarde raken die natuurlijke verhoudingen uit balans. Hoe warmer het wordt, hoe meer vrouwtjes er uit de eieren komen — en dat vormt op de lange termijn een grote bedreiging voor de soort.
4. De geboorte (Het uitkomen)
Na ongeveer twee maanden wachten, barsten diep onder het zand de eieren open. Dit is een collectieve inspanning: de pasgeboren schildpadjes klauteren over elkaar heen en graven samen een weg naar de oppervlakte. Dit kan wel een paar dagen duren. Slim wachten ze tot ze voelen dat het zand boven hen afkoelt – het teken dat de veilige nacht is gevallen.
5. De race naar zee
Dan, vaak uit het niets, begint het zand te bewegen. Kleine scheurtjes verschijnen, het oppervlak borrelt open — en plots kruipen de eerste schildpadjes naar buiten. Wat volgt is de belangrijkste én gevaarlijkste race van hun leven.
Dan, vaak plotseling, borrelt het zand open en begint de belangrijkste en gevaarlijkste race van hun leven. Instinctief kruipen de tientallen kleintjes zo snel ze kunnen naar het lichtste punt aan de horizon, wat op een donker strand altijd de zee is. Maar hun tocht is allesbehalve eenvoudig: krabben en vossen liggen op de loer, terwijl kunstlicht van hotels en strandtenten hen fataal kan verwarren. Ieder moment telt — en slechts een handvol zal de schuimende branding bereiken.
Daar, in de golven die hen meevoeren naar de open zee, begint hun lange en onvoorspelbare leven vol omzwervingen.
De belangrijkste broedplaatsen van de Caretta caretta in Antalya
1. Patara Beach
Patara Beach is een van de grootste broedplaatsen van Turkije. Met zijn 18 kilometer lange zandstrand biedt het ruimte aan honderden nesten per seizoen. In 2021 telden vrijwilligers hier 316 nesten en werden bijna 17.000 jongen geboren. Het strand is ’s nachts (van 20:00 tot 08:00 uur) gesloten en grote delen zijn gemarkeerd als beschermd broedgebied.
2. Çıralı Beach
Hoewel Çıralı Beach veel kleiner is dan Patara Beach, is het een van de best beschermde broedplaatsen. Het strand, gelegen bij de ruïnes van Olympos, staat bekend om de nauwe samenwerking tussen vrijwilligers en de lokale gemeenschap.
Zij zijn het die het strand ’s nachts bewaken en de bekende metalen kooitjes over de nesten plaatsen om ze te beschermen. Dit model werpt zijn vruchten af: in 2023 werd hier een recordaantal van 153 nesten geteld, waaruit meer dan 8.000 jonge schildpadjes veilig de zee wisten te bereiken. Net als Patara is het strand ’s nachts verboden terrein voor bezoekers.
3. Olympos Beach
Aan de andere kant van de baai, direct grenzend aan Çıralı, vind je Olympos Beach. Dit deel van het strand is bereikbaar via de beroemde ruïnes van de gelijknamige Lycische stad en staat bekend om zijn ruige schoonheid en ‘bohemian’ sfeer.
Omdat de nesten zich vaak tot aan de bosrand uitstrekken, is dit bewust een volledig ‘wild’ strand gebleven. Dat betekent: geen ligbedden, geen parasols en geen commerciële strandtenten. Dankzij de afgelegen ligging en het totale gebrek aan kunstlicht, is dit een van de donkerste en veiligste plekken voor een vrouwtje om ’s nachts ongestoord aan land te komen..
4. Belek Beach
Belek Beach behoort tot de belangrijkste broedplaatsen van de Caretta caretta in het hele Middellandse Zeegebied. En ook op geen enkele andere plek in Turkije is de nestdichtheid — het aantal nesten per kilometer kust — zo hoog als hier.
Duizenden vrouwtjes leggen hun eieren letterlijk op de stranden recht voor de resorts. Dit maakt de natuurbescherming hier extreem complex. Vrijwilligers van organisaties als EKAD werken dan ook dag en nacht, vaak in direct overleg met de hotels, om de duizenden nesten te beschermen tegen de drukte, de ligbedden en de felle lichten van de toeristenindustrie.
5. Kızılot Beach
Wat tot voor kort nog een rustig en bijna ongerept gebied was, ontwikkelt zich nu in hoog tempo met de komst van grote all-inclusive resorts. Maar ondanks deze toeristische opmars is het lange zandstrand van Kızılot — ruim 26 kilometer inclusief de omliggende kuststroken — nog altijd een van de belangrijkste broedplaatsen voor de Caretta caretta schildpad.
6. Tekirova Beach
Ondanks zijn bescheiden lengte van slechts 3,7 kilometer wordt dit strand al tientallen jaren gebruikt als broedplaats voor de Caretta caretta. De laatste jaren staat deze natuurlijke habitat echter onder toenemende druk door kustafslag en de groei van het toerisme. Wetenschappers vermoeden zelfs dat de opvallende stijging van het aantal nesten op het nabijgelegen Çıralı deels te verklaren is doordat schildpadden van het drukkere Tekirova zijn “verhuisd” naar de rustiger en beter beschermde baai ernaast — een teken dat zelfs deze oeroude dieren zich aanpassen aan de veranderingen langs de kust.
Wanneer en waar in Turkije kun je zeeschildpadden zien?
Er zijn grofweg twee manieren om zeeschildpadden te spotten: in het water of op het strand, waar ze hun eieren leggen. Dat laatste is een magische ervaring, maar ook zeldzaam en streng gereguleerd om de dieren te beschermen.
1. In het water (bijvoorbeeld tijdens het snorkelen)
Overdag kun je het geluk hebben een volwassen zeeschildpad tegen te komen die op zoek is naar voedsel.
- Waar? De absolute hotspot hiervoor is de haven van Kaş. Hier zwemmen de schildpadden vaak rustig rond tussen de boten. Ook vanaf Limanağzı (een baai bij Kaş) en de stranden van Çıralı en Olympos worden ze heel regelmatig gezien.
- Wanneer? Gewoon overdag, met de meeste kans in de ochtend als de zee kalm is.
- Regels: Zie je er een? Geweldig! Maar let op: Blijf kalm, maak geen wilde zwembewegingen en houd minimaal 10-15 meter afstand. Raak ze verder nooit aan en blokkeer nooit hun weg naar de oppervlakte (ze moeten ademhalen).
2. Op het strand (alleen ’s nachts)
Dit is het tafereel waar velen van dromen: een moeder die haar eieren in het zand begraaft, of pasgeboren schildpadjes die hun eerste, wankele tocht naar zee maken. Maar dit wonder voltrekt zich alleen ’s nachts. Het is dan ook een extreem kwetsbaar moment, waarin elke menselijke aanwezigheid – hoe goed bedoeld ook – al verstorend kan werken.
- Waar? Op alle grote broedstranden (waaronder Patara, Çıralı en Belek).
- Wanneer? De moeders leggen hun eieren ’s nachts, meestal tussen 22.00 en 04.00 uur. De jongen komen iets later uit, vaak tussen 04.00 en 06.00 uur – precies op tijd om bij zonsopgang hun eerste poging naar de golven te ondernemen.
- Regels (CRUCIAAL): De bekendste broedstranden zijn tussen 20.00 en 08.00 uur niet toegankelijk voor bezoekers. Ga dus nooit zelf op zoek met een zaklamp: het licht van je telefoon of flitser kan een moeder afschrikken en terug de zee in jagen, of pasgeboren schildpadjes de verkeerde kant op laten kruipen – wat dodelijke gevolgen kan hebben.
Hoe kun jij de onechte karetschildpadjes helpen?
De onechte karetschildpad is een bijzondere, maar kwetsbare bewoner van de Turkse kust. Wil je de jonge schildpadjes helpen? Houd dan altijd afstand en raak ze nooit, maar dan ook nooit aan. Gebruik geen enkel licht – dus ook geen zaklamp of flitslicht – want dat kan ze in de war brengen. Blijf verder stil en beweeg rustig, bij voorkeur ver achter de nesten.
De jonge Caretta caretta’s oriënteren zich op het licht dat weerkaatst op het water, en elke schaduw of beweging kan hen in de war brengen. Respecteer dus altijd de gemarkeerde broedzones en laat echt nooit afval achter op het strand.
Als je een schildpadje in nood ziet — bijvoorbeeld eentje dat de verkeerde kant op loopt — schakel dan een strandwacht of lokale vrijwilliger in in plaats van zelf in te grijpen. Jouw aanwezigheid alleen al kan namelijk veel stress veroorzaken.
Wil jij in Turkije een Caretta caretta ontmoeten?
Ga op vakantie naar Antalya en beleef het broedseizoen van de Caretta caretta van dichtbij.
