Ontdek het Romeinse theater van Aspendos
Het Romeinse theater van Aspendos, nabij Antalya, is een van de best bewaarde antieke theaters ter wereld. Het werd in de 2e eeuw na Christus gebouwd onder keizer Marcus Aurelius en bood plaats aan zo’n 15.000 tot 20.000 bezoekers. Het theater wordt nog steeds gebruikt voor optredens en het bekende Aspendos Opera- en Balletfestival, dat jaarlijks vele bezoekers van over de hele wereld trekt.
Wie heeft het theater ontworpen?
Het theater van Aspendos werd ontworpen door Zenon, een architect uit de stad zelf. Dat is bijzonder, want in de Romeinse wereld kwamen grote bouwprojecten vaak van buitenaf – uit Rome of andere belangrijke steden. Zenon was dus niet zomaar een lokale bouwer, maar een vakman met een diep begrip van zowel de Romeinse bouwtradities als de specifieke eigenschappen van de plek waar hij werkte.
Hoe werd het theater van Aspendos gebouwd?
De bouw verliep volgens de gebruikelijke Romeinse werkwijze voor grote theaters. Eerst werd de natuurlijke helling van de heuvel uitgegraven en geprepareerd om als fundering te dienen voor een deel van de tribune. Dit bespaarde veel bouwmateriaal en zorgde voor een stabiele basis.
Voor het deel dat niet tegen de heuvel rustte, bouwden ambachtslieden een systeem van stenen bogen en gewelven. Hierbij werden kalksteenblokken uit lokale steengroeven op houten steigers geplaatst en in boogvorm gelegd, waarbij de afzonderlijke stenen elkaar precies ondersteunden. Zodra de sluitsteen was ingemetseld, kon de constructie haar eigen gewicht dragen en werden de steigers verwijderd.
Vervolgens legden steenhouwers 39 rijen zitplaatsen aan, verdeeld over twee niveaus die trapsgewijs opliepen vanaf de orkestvloer. Elke rij werd zorgvuldig in een precieze hoek geplaatst, zodat elke toeschouwer goed zicht had op het podium én het geluid optimaal kon weerkaatsen. Dit resulteerde in de legendarische akoestiek waar het Aspendos-theater vandaag de dag nog steeds om bekendstaat.
Het toneelgebouw
Het ongeveer 25 meter hoge toneelgebouw werd als laatste opgetrokken, met kalksteen voor de hoofdconstructie en marmer voor de decoratieve elementen. De gevel bestond uit twee verdiepingen, rijk versierd met zuilen, bogen en nissen waarin ooit beelden van goden en keizers stonden. Deze monumentale wand vormde niet alleen het decor voor voorstellingen, maar ook een klankwand die het geluid perfect terugkaatste naar het publiek. Nadat de hoofdstructuur was voltooid, brachten beeldhouwers de fijnste details aan: reliëfs, zuilkapitelen en ornamenten die het geheel zijn verfijnde uitstraling gaven.
Helemaal boven in het theater maakten de arbeiders 58 openingen voor houten palen. Daaraan werd een enorm zeildoek, het velarium, bevestigd dat de toeschouwers beschutte tegen de felle zon. Deze slimme constructie laat goed zien hoe doordacht en technisch vaardig de Romeinen te werk gingen.
Wat gebeurde er na de bouw?
Na de voltooiing in de 2e eeuw kwam het theater tot leven met toneelstukken, muziek en publieke bijeenkomsten. Zo stroomden de 39 rijen regelmatig vol met duizenden toeschouwers die zich lieten meeslepen door het spektakel. In de eeuwen die volgden bleef het theater een belangrijk ontmoetingspunt.
Tijdens de Byzantijnse periode bleef het theater in gebruik, zij het in een andere vorm. Grote toneelstukken maakten plaats voor religieuze en ceremoniële bijeenkomsten, waarmee het bouwwerk zijn functie als ontmoetingsplek behield. Eeuwen later, in de 13e eeuw, ontdekten de Seltsjoeken het Aspendos-theater opnieuw. Zij restaureerden delen van de constructie en pasten het gebouw aan tot een paleis of karavanserai. Juist die herbestemming zorgde ervoor dat het theater niet in verval is geraakt.
De legende van de akoestiek
Lang geleden, toen Aspendos op het hoogtepunt van haar bloei stond, regeerde er een koning die zijn dochter wilde uithuwelijken. Hij kondigde aan dat zij zou trouwen met degene die de stad het meest indrukwekkende bouwwerk kon schenken. Twee jonge mannen meldden zich, waaronder Zeno (de architect van het theater) en een ingenieur die een aquaduct ontwierp om water naar de stad te brengen.
Op een dag beklom de koning de hoogste rijen van het halfcirkelvormige theater dat Zeno had gebouwd. De zon stond laag aan de hemel en verlichtte de witte stenen, terwijl een zachte bries door de vallei waaide. Zeno stond beneden in het midden van het podium en keek omhoog naar de vorst. Toen hief hij zijn handen en sprak met een rustige stem: ‘O koning, moge uw oordeel rechtvaardig zijn.’
Tot ieders verbazing rolde zijn stem als een golf door het hele theater. Zelfs de kleinste trilling bereikte de verste zitplaatsen, en de koning hoorde elk woord alsof Zeno naast hem stond. De toeschouwers hielden hun adem in. Nooit eerder had iemand een bouwwerk meegemaakt waarin geluid zo zuiver en krachtig klonk. De koning, diep onder de indruk, fluisterde tegen zijn raadslieden dat dit een wonder moest zijn. Maar terwijl hij sprak, klonk zelfs zijn fluistering zachtjes terug vanaf de stenen muren.
Toen daalde de koning langzaam af naar beneden, waar ook de ingenieur van het aquaduct stond te wachten. De koning zweeg een tijdlang, keek naar het theater en daarna naar de man die water naar de stad had gebracht. Toen sprak hij de woorden: ‘Water is leven, maar een stem die de eeuwigheid weerkaatst, is een ziel. Mijn dochter zal trouwen met de man die de ziel van Aspendos heeft gegeven.’
Wil jij zelf het theater van Aspendos bewonderen?
Plan je bezoek met Antalya.nl en ontdek wat Aspendos nog meer te bieden heeft.